Müzeler ve Sanat Galerileri

Mü­zeler ve sanat galerileri sanatsal, bilimsel, kültürel ya da tarihsel değeri olan nesnelerin toplandığı, korunduğu, incelendiği, sergilen­diği yerlerdir. Müze sözcüğü Yunanca'da gü­zel sanatların esin tanrıçaları "Musalar'ın ta­pınağı" anlamına gelen museion sözcüğün­den türetilmiştir. Başlangıçta yüksek eğitim kurumları için kullanılan bu terim ilk kez 15. ve 16. yüzyıllarda Rönesans dönemin­de bugünkü anlamında kullanılmaya baş­landı.

İlk Koleksiyonlar

Avrupa'da, özellikle Rönesans döneminde, krallar ve prenslerin yanı sıra, İtalya'daki Floransalı ünlü Medici ailesi gibi, güzel sanat­lara ilgi duyan birçok soylu ve varlıklı kimse sanatçıları koruyor, saraylarını süslemek için yapıtlarını satın alıyordu . Sonraki yüzyıllarda ticaretin geliş­mesiyle zenginleşen tüccarlar da sanatçılarla ilgilenmeye ve değerli buldukları yapıtları toplamaya başladılar. Müzeler başlangıçta fosillerin, taşların, kabukların ya da bitkilerin de yer aldığı çeşitli nesneleri barındıran özel koleksiyonlar biçimindeydi. Müzelerin gelişi­mi bu özel koleksiyonların bazılarının halka

açılmasıyla gerçekleşti. Floransa'da dünyanın en büyük sanat galerilerinden biri olan Uffizi Galerisi, aslında Medici ailesinin özel koleksi­yonuydu. Bugün dünyanın en önemli müzele­rinden biri olan Londra'daki British Museum ise İngiliz hükümetinin 1743'te üç değişik koleksiyonu "sadece uzman kişilere değil, halkın yararına ve kullanımına açma" kararıy­la oluştu.

Müze Türleri

Doğa tarihi, bilim ve teknoloji, sanat ürünleri ve antika eşyalar gibi çeşitli koleksiyonları içeren genel müzeler olabildiği gibi, yalnızca tek bir konuda uzmanlaşmış müzeler de vardır. Sanat müzeleri ve sanat galerileri genellikle resim ve heykel gibi sanat ürünleri­ni sergiler. Genel sanat müzeleriyse resim ve heykelin yanı sıra grafik ve dekoratif sanat yapıtlarını da barındırır. Bazı müzeler de doğu sanatları, modern sanatlar ya da halk sanatları gibi özel bir sanat dalının kapsamına giren yapıtlara yer verir.
Günümüzde artık üretilmeyen eski model trenlerin, uçakların, otomobillerin ya da yöre­sel mimarlık örneklerinin açık alanlarda sergi­ lendiği açık hava müzeleri de vardır. Bazı ül­kelerde, özellikle kırsal kesimlerde yaşayan halka ulaşmak amacıyla, gezici müzelere rast­lanır. Çocuklar için özel bölümleri olan ya da özellikle çocuklar düşünülerek kurulan müze­lerde görsel ve işitsel gereçler aracılığıyla küçük izleyiciler katılıma özendirilir.

Müzelerin İşlevi

Müzelerin işi değerli ve ilginç nesnelerden oluşan koleksiyonları saklamak, korumak ve bunları sergilemektir. Parçalar ziyaretçilere tanıtılmak ve bilgi vermek amacıyla etiketle­nir. Geçmişte müzelerde olabildiğince çok sayıda parça sergilemeye önem verilir, sergi­nin düzenlenmesi ve parçaların sunuluş biçi­miyle pek ilgilenilmezdi. Oysa günümüzde müze ve galerilerde düzenleme biçimine özel önem verilmektedir. Bazı sergilerdeyse ziya­retçilerin gösterilere ve deneylere katılması­na, özellikle çocukların sergide yer alan maki­ne ve gereçleri kullanmasına izin verilmek­tedir.
Müzelerin yönetimi müze müdürlerinin so­rumluluğundadır. Büyük müzelerde değişik bölümlerden sorumlu, her biri kendi bölümü konusunda uzmanlaşmış, birden fazla müze müdürü bulunur.Bazı müzeler, ziyaretçilerin sergilere ilişkin bilgi edinmeleri ve ilgi duymaları için semi­ner, film gösterisi gibi eğitim amaçlı program­lar hazırlar. Son yıllarda bu türden eğitsel programlara daha çok önem veren müzelerin çoğu bir yandan da araştırma ve çalışma yapmak isteyen uzmanlara ve sanatçılara çe­şitli olanaklar sağlamaktadır.Müzeler çeşitli yollardan toplanan parçalar­la koleksiyonlarını genişletir. Arkeoloji mü­zeleri yeni parçaları genellikle kazı alanların­dan toplar. Bunun için kazı bölgelerine konu­larında uzmanlaşmış kimselerden oluşan ekipler gönderilir. Çeşitli kuş, hayvan ve bitki örnekleri sergileyen müzeler keşif gezileri yapmak için doğa bilimleri uzmanlarını görev­lendirir.Bazı koleksiyoncular koleksiyonlarının tümünü ya da birkaç parçasını kendi istekleriyle müzelere bağışlar ya da müzeler bu parçaları sahiplerinden satın alır.

Bir müzeye gelen parçalar önce ayrıntılı bir biçimde incelenir, nerede, ne zaman, nasıl ve kimin tarafından yapıldığı belirlenir. Daha sonra gerekliyse onarılır, fotoğrafı çekilir ve sınıflandırılır. Eğer hemen sergilenmeyecekse uzmanlarca özenle saklanması ve korunması gerekir.
Parçaların ısı, nem ya da is gibi olumsuz etkenlere karşı zarar görmeden korunabilme­si için çeşitli yöntemler uygulanır. Zarar gören ya da bozulan parçalar uzun ve yorucu bir onarım işleminden geçer.
Müzeler zaman zaman düzenledikleri geçici sergiler için başka müzelerden ya da özel koleksiyonculardan ve satıcılardan bazı par­çaları ödünç alabilir. Sergi sırasında müzedeki yapıtlara ilişkin ayrıntılı bilgi içeren, çoğun­lukla resimli kataloglar hazırlanır.

Parasal Destek

Müzelerin gerek koleksiyonlarını korumak ve genişletmek, gerek çalışanların ücretlerini ödeyebilmek için düzenli bir gelire gereksini­mi vardır. Bazı müzeler parasal desteğini özel kişilerden ya da kuruluşlardan, bazıları da devletten sağlar. Belirli ölçüde de olsa gelir sağlamak amacıyla giriş ücreti alan müzeler olduğu gibi, ücretsiz olanları da vardır.

Türkiye'de Müzecilik

Türkiye'de müzecilik ilk kez 1846'da Damat Fethi Ahmed Paşa'nın girişimiyle başladı. Aya İrini'de silahlar ve çeşitli tarihsel yapıtlar bir araya getirildi. Ama bu ilk müze ziyaretçi­lere kapalı tutulmuştu. Türkiye'de müzecilikbgerçek anlamda ilk kez 1881'de, Osman Hamdi Bey'in müze müdürü olduğu dönemde gelişti. Sonradan Topkapı ve Dolmabahçe sarayları, Ayasofya, Kariye gibi birçok tarih­sel yapı müzeye dönüştürüldü. Bugün İstan­bul, İzmir, Afyonkarahisar, Hatay gibi kent­lerdeki çok önemli müzelerden başka hemen her kentte bir müze bulunmaktadır. Resmi müzelerin yanı sıra İstanbul'daki Sadberk Hanım Müzesi ve Konya'daki Koyunoğlu Müzesi gibi özel kuruluşlara ait müzeler de vardır.

Kaynak: MsxLabs & TemelBritannica